W wywiadzie dla Dziennika Gazety Prawnej, adwokat Izabela Kałużyńska udzieliła odpowiedzi na kluczowe zagadnienia związane z sankcją kredytu darmowego. Analizując dane kancelarii można zauważyć wzrost zainteresowania tą instytucją, a co za tym idzie – większą ilość spraw, w których konsumenci domagają się spłaty jedynie kwoty kapitału, bez dodatkowych kosztów w postaci odsetek i prowizji.
Czy spraw dotyczących sankcji kredyty darmowego będzie tak dużo jak spraw frankowych?
W ostatnich latach szacuje się, że udzielono od 8 do 9 milionów kredytów, przy których możliwe jest zastosowanie sankcji kredytu darmowego. W odróżnieniu od kredytów walutowych, takich jak kredyty frankowe, te zobowiązania nie generują comiesięcznej niepewności związanej ze zmiennością rat. Kredytobiorcy spłacający kredyty konsumenckie nie muszą obawiać się nagłych zmian wysokości rat, ponieważ ewentualne niesłusznie naliczone opłaty są zawarte w umowie i rozłożone na stałe raty. Kluczowe jest więc dokładne zbadanie treści umowy, w której mogą kryć się nieprawidłowości, dotąd niedostrzegane przez Kredytobiorcę. Z tego powodu edukacja prawna odgrywa istotną rolę, motywując konsumentów do weryfikowania swoich umów podczas ich realizacji. Zwiększona świadomość, wspierana przez doniesienia medialne, niewątpliwie doprowadzi do kolejnej fali pozwów przeciwko bankom. Kredytobiorcy, nauczeni doświadczeniami związanymi z kredytami frankowymi, zrozumieli, że warto walczyć o swoje prawa, ponieważ roszczenia z tytułu sankcji kredytu darmowego mogą przynieść znaczące oszczędności, sięgające kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych w przypadku przeciętnego kredytu.
Frankowicze przeszli długą drogę do zwycięstwa. Czy w sprawach SKD będzie podobnie?
Chociaż przepisy dotyczące odpowiedzialności banków za prawidłowe formułowanie umów z konsumentami są obecne w systemie prawnym od dłuższego czasu, a od 2011 roku funkcjonują w obecnej formie, to jednak rzadko były przedmiotem postępowań sądowych. Wynikało to głównie z niskiej świadomości Kredytobiorców. Dopiero, gdy prawnicy, którzy zdobyli doświadczenie na przykładach kredytów frankowych, zaczęli dogłębnie analizować wzorce umowne dotyczące kredytów konsumenckich, odkryto, że zawierają one klauzule, które nie powinny się tam znaleźć. Co więcej, proces oferowania tych umów był bardzo zbliżony do tego stosowanego przy kredytach frankowych. Konsument nie miał realnej możliwości negocjacji warunków umowy i nie otrzymywał wystarczających informacji na temat skutków jej podpisania. Znał jedynie wysokość raty, ale nie został odpowiednio poinformowany o zasadach jej kalkulacji.
Sytuacja ta skłoniła sądy do uważniejszego przyjrzenia się problemom kredytobiorców i wysłuchania ich pełnomocników. Powstaje zatem pytanie – czy banki mają powody do obaw o pozwy w sprawach sankcji kredytu darmowego? Zdecydowanie tak, ponieważ po raz kolejny wprowadziły wzorzec umowny, który narusza prawo, chroniąc wyłącznie interesy banku i przyznając mu nieuzasadnione korzyści kosztem klienta. Taka praktyka nie może być akceptowana, dlatego można się spodziewać, że sądy w całym kraju wykształcą orzecznictwo sprzyjające konsumentom, podobnie jak to miało miejsce w sprawach frankowych. Dodatkowo, warto zaznaczyć, że sankcja kredytu darmowego przynosi efekt finansowy porównywalny z unieważnieniem kredytów frankowych. Konsument spłaca jedynie kwotę, którą faktycznie otrzymał od banku, co oczywiście jest bardzo niekorzystne dla instytucji finansowych.
Jakie zmiany są niezbędne dla lepszego działania instytucji SKD?
Zakres ochrony praw konsumentów jest ściśle uzależniony od standardów ustalanych przez prawodawstwo Unii Europejskiej. Dyrektywy UE wskazują kierunek i zakres koniecznych zmian w polskim prawie. Ze względu na dynamiczny rozwój rynku kredytów konsumenckich oraz rosnącą mobilność obywateli w Europie, niezbędne są regulacje na poziomie wspólnotowym. Mają one na celu zwiększenie zaufania konsumentów, przy jednoczesnym zachowaniu elastyczności i uniwersalności przepisów. Prawo unijne jest bezpośrednio stosowane przez polskie sądy, ale można się spodziewać, że w sprawach dotyczących nowych grup Kredytobiorców, sądy będą czekać na orzeczenia TSUE przed podjęciem decyzji. Podobnie jak w przypadku kredytów frankowych, to właśnie TSUE odegrało kluczową rolę w kształtowaniu orzecznictwa polskich sądów, rozstrzygając najważniejsze kwestie. Uchwała frankowa Sądu Najwyższego z kwietnia tego roku jedynie potwierdziła to, co było już wcześniej wiadome. Obecne przepisy dotyczące sankcji kredytu darmowego nie powinny jednak stwarzać większych trudności. Prawidłowo złożone oświadczenie konsumenta wywołuje skutki z mocy prawa, co nie pozostawia miejsca na wątpliwości interpretacyjne. Jeśli umowa narusza przepisy i podlega ustawie o kredycie konsumenckim, postępowania powinny przebiegać sprawnie, bez potrzeby dalszego dostosowywania przepisów. Jednak kwestie te pozostawmy prawodawcy unijnemu.
