Istotny wpływ na aktualną linię orzeczniczą miały wyroki TSUE w sprawach frankowych. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej od kilku lat wydaje rozstrzygnięcia związane z kredytami denominowanymi lub indeksowanymi do walut obcych. Orzeczenia TSUE wpłynęły na praktykę orzeczniczą polskich sądów i zmieniły podejście do spraw frankowych. Jakie zmiany odczuwają Frankowicze dzięki wyrokom TSUE?
Sytuacja frankowa w Polsce przed orzeczeniami TSUE
Kredyty we frankach zyskały popularność w Polsce na początku lat 2000., głównie ze względu na stabilność szwajcarskiej waluty i niższe oprocentowanie niż w przypadku kredytów w złotych. Wielu Kredytobiorców nie było jednak świadomych ryzyka kursowego oraz wzrostu kosztów kredytu wraz z rosnącym kursem CHF. Gwałtowny wzrost kursu franka po 2008 roku doprowadził do sytuacji, w której Frankowicze mieli do spłaty kwoty znacznie przewyższające wartość nieruchomości. W tej sytuacji tysiące z nich zaczęło dochodzić swoich praw, zarzucając bankom stosowanie klauzul niedozwolonych w umowach kredytowych.
Orzecznictwo TSUE – kluczowe wyroki dla Frankowiczów
TSUE wielokrotnie zajmował się problemem kredytów walutowych, wydając szereg wyroków, które stały się precedensami. Poniżej omawiamy najważniejsze z nich.
Wyrok TSUE w sprawie C-260/18
Jednym z kluczowych wyroków TSUE w sprawach frankowych, który wywarł wpływ na sytuację w Polsce, jest wyrok z 3 października 2019 roku w sprawie Państwa Dziubaków (C-260/18). Trybunał orzekł, że sądy krajowe mają obowiązek badać umowy kredytowe pod kątem klauzul abuzywnych, czyli niedozwolonych postanowień umownych. W wyroku TSUE stwierdził, że w przypadku uznania klauzuli indeksacyjnej za abuzywną, sąd krajowy może unieważnić całą umowę kredytową. Alternatywnie, sąd może przekształcić kredyt frankowy w kredyt złotówkowy bez zastosowania indeksacji, czyli „odfrankowić” kredyt, o ile jest to zgodne z interesem konsumenta.
Wyrok w sprawie C-118/17
Kolejnym istotnym orzeczeniem TSUE jest wyrok w sprawie C-118/17, który dotyczy zasady, że w przypadku unieważnienia klauzul abuzywnych, sąd krajowy nie ma prawa zastępować ich innymi postanowieniami umownymi, które nie zostały uzgodnione przez strony. Wyrok ten podkreśla, że ochrona konsumentów jest nadrzędna, a sąd nie może modyfikować umowy w sposób, który mógłby zaszkodzić interesowi konsumenta.
Wyrok w sprawie C-19/20
Wyrok TSUE z lipca 2021 roku dotyczył konsekwencji finansowych unieważnienia umowy kredytowej. Trybunał orzekł, że prawo unijne nie stoi na przeszkodzie temu, by banki mogły domagać się wynagrodzenia za korzystanie z kapitału od Kredytobiorców, którzy uzyskali unieważnienie umowy. To orzeczenie wzbudziło liczne kontrowersje i pozostawiło otwarte pytania dotyczące interpretacji tego stanowiska przez sądy krajowe. Wyrok ten miał znaczenie przede wszystkim dla banków, które, widząc ryzyko masowych unieważnień umów kredytowych, zaczęły w większym stopniu angażować się w procesy sądowe z Frankowiczami.
Skutki wyroków TSUE w sprawach frankowych
Wyroki TSUE w sprawach frankowych wywarły głęboki wpływ na sytuację posiadaczy kredytów indeksowanych i denominowanych, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i systemowym. Z jakimi skutkami muszą mierzyć się Kredytobiorcy?
- Wzrost liczby pozwów przeciwko bankom
Po wyroku TSUE w sprawie Dziubaków znacznie wzrosła liczba pozwów Frankowiczów przeciwko bankom. Kredytobiorcy zaczęli składać pozwy, domagając się uznania klauzul indeksacyjnych za abuzywne oraz unieważnienia lub odfrankowienia kredytu. W efekcie polskie sądy zostały zalane pozwami Frankowiczów, co doprowadziło do wydłużenia postępowań sądowych. Wzrost liczby spraw sądowych zmusił banki do podjęcia prób polubownego rozwiązania sporów oraz do oferowania ugód.
- Możliwość unieważnienia umów kredytowych
Dzięki wyrokom TSUE w sprawach frankowych Kredytobiorcy uzyskali silniejszą pozycję w walce o unieważnienie umów kredytowych. Wyroki Trybunału umożliwiły sądom krajowym orzekanie o nieważności całych umów, co pozwala Kredytobiorcom na zakończenie spłaty kredytu i odzyskanie części środków. Unieważnienie umowy jest korzystnym rozwiązaniem dla osób, które zaciągnęły kredyty przy niskim kursie CHF i poniosły ogromne koszty w wyniku wzrostu kursu.
- Wprowadzenie „odfrankowienia” kredytów
Wyrok TSUE umożliwił także tzw. odfrankowienie kredytu, czyli przekształcenie go w kredyt złotówkowy z pominięciem mechanizmu walutowego. Dzięki temu Frankowicze mogą spłacać kredyt w złotówkach, unikając dalszego ryzyka kursowego.
- Rozwój rynku kancelarii prawnych specjalizujących się w sprawach frankowych
Wzrost liczby pozwów oraz skomplikowanie procesu prawnego sprawiły, że na rynku pojawiło się wiele kancelarii specjalizujących się w sprawach frankowych. Kancelarie te oferują Frankowiczom pomoc w analizie umowy kredytowej, przygotowaniu pozwu oraz reprezentacji w sądzie. Szukając pomocy prawnej, warto zatem skorzystać z doświadczonych fachowców z Kancelarii Kałużyńska, Sokołowska i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych z Poznania, która pomaga konsumentom uzyskać sprawiedliwość i uwolnić się od wadliwej umowy kredytowej.
Wpływ wyroków TSUE na polski system finansowy
W wyniku orzecznictwa TSUE w sprawach CHF wzrosło ryzyko finansowe po stronie banków, co spowodowało konieczność tworzenia rezerw finansowych na ryzyko związane z potencjalnymi wyrokami unieważniającymi umowy kredytowe. Banki muszą uwzględniać te rezerwy, co wpływa na ich stabilność finansową i zdolność do udzielania nowych kredytów. Aktualnie, w wielu przypadkach banki oferują ugody Frankowiczom, aby uniknąć długotrwałych procesów sądowych oraz minimalizować ryzyko dalszych strat.
Podsumowując, wyroki TSUE w sprawach frankowych zmieniły sytuację Kredytobiorców oraz wpłynęły na orzecznictwo sądów krajowych. Dzięki orzeczeniom TSUE Frankowicze uzyskali silne argumenty w walce o unieważnienie lub odfrankowienie umów kredytowych, co pozwoliło im na obniżenie kosztów kredytów oraz zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym. Jednocześnie banki zostały zmuszone do zwiększenia rezerw finansowych oraz podejmowania prób ugodowych, aby minimalizować ryzyko związane z postępowaniami sądowymi.
Wpływ TSUE na sytuację frankową w Polsce jest znaczący, a jego orzeczenia stały się punktem zwrotnym w kwestii kredytów walutowych.
Autor: radca prawny Michał Dowejko; Kałużyńska, Sokołowska i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
