Umowy kredytowe powiązane z walutą franka szwajcarskiego stały się przedmiotem licznych kontrowersji prawnych, szczególnie w kontekście stosowania nieuczciwych klauzul umownych. Kredyt frankowy, który zyskał popularność w Polsce na początku XXI wieku, przez wiele lat był reklamowany jako korzystna alternatywa dla kredytów złotowych, zwłaszcza ze względu na korzystniejsze oprocentowanie w porównaniu do kredytów udzielanych w polskich złotych. Jednak z biegiem czasu okazało się, że umowy te zawierały klauzule abuzywne, które mogą być uznane za wadliwe, czyli naruszające interesy konsumentów.
Czym są klauzule abuzywne?
Zgodnie z art. 385¹ Kodeksu cywilnego, klauzule abuzywne to postanowienia umowy zawartej między przedsiębiorcą, a konsumentem, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz naruszają jego interesy. Oznacza to, że klauzule takie są nieważne, a konsument nie jest związany ich treścią. W praktyce oznacza to, że są one traktowane jako nieistniejące, a umowa może podlegać modyfikacji lub unieważnieniu.
Jedną z najbardziej kontrowersyjnych kwestii w umowach o kredyt frankowy jest sposób ustalania kursu waluty obcej, który służy do przeliczenia rat kredytowych z waluty obcej na walutę polską. W wielu przypadkach, banki stosowały wewnętrzne kursy wymiany walut, które były ustalane jednostronnie, bez transparentności, co prowadziło do niekorzystnych warunków dla kredytobiorców.
Jakie klauzule abuzywne najczęściej występują w umowach frankowych?
Najczęściej spotykaną klauzulą abuzywną w umowach CHF jest brak precyzyjnego określenia zasad ustalania kursu wymiany walut. W umowach tych banki często posługiwały się ogólnym sformułowaniem, że kurs waluty będzie ustalany „zgodnie z obowiązującym kursem banku” lub „według kursu rynkowego”. W praktyce oznaczało to, że banki miały pełną dowolność w ustalaniu kursu wymiany walut, co prowadziło do sytuacji, w których Frankowicze płacili raty znacznie wyższe, niż wynikało to z faktycznego kursu waluty.
Inną, nieuczciwą praktyką był brak możliwości negocjowania kursu waluty przez kredytobiorcę. Zgodnie z orzecznictwem sądów, postanowienia umowy, które uniemożliwiają konsumentowi jakąkolwiek ingerencję w ustalanie kursu waluty, mogą zostać uznane za abuzywne. Frankowicze nie mieli wpływu na sposób, w jaki bank ustalał kurs, a w wielu przypadkach banki stosowały kursy korzystniejsze dla siebie, a nie dla konsumentów.
Klauzule dotyczące spreadów walutowych
Kolejnym problemem, który pojawił się w umowach o kredyt frankowy, były klauzule dotyczące spreadów walutowych, czyli różnicy pomiędzy kursem sprzedaży, a kursem kupna waluty. Spread walutowy w umowach kredytowych często był ustalany na niekorzystnych dla konsumentów warunkach. Najczęściej wiązało się to z ich zawyżeniem i nie było równoznaczne z rzeczywistym kosztem wymiany walut na rynku. Wysoki spread walutowy oznaczał, że Frankowicze musieli płacić więcej za przeliczenie waluty na złote polskie, co powodowało dodatkowe koszty związane z obsługą kredytu.
W wielu umowach banki zastrzegały sobie prawo do jednostronnego ustalania wysokości spreadu walutowego, bez podania konkretnego wzoru lub kryteriów, na podstawie których był on określany. Taka praktyka skutkowała tym, że kredytobiorcy nie mieli żadnej kontroli nad wysokością spreadu, co sprawiało, że banki mogły dowolnie kształtować wysokość kosztów kredytu, zwiększając je w sposób nieprzewidywalny.
Klauzule abuzywne dotyczące zmiany oprocentowania
W umowach frankowych często pojawiały się klauzule abuzywne dotyczące zmiany oprocentowania kredytu. Choć sama możliwość zmiany oprocentowania nie jest sprzeczna z prawem, to sposób, w jaki została ona sformułowana, może budzić wątpliwości. Banki często zastrzegały sobie prawo do zmiany oprocentowania w sposób jednostronny, bez określenia konkretnych kryteriów, które musiałyby zostać spełnione, aby doszło do zmiany. Takie postanowienia uznawane są za nieuczciwe, gdyż konsument nie ma pewności, kiedy i w jakich okolicznościach oprocentowanie jego kredytu może zostać zmienione.
Klauzule abuzywne w zabezpieczeniu kredytu frankowego
Klauzule abuzywne, uznawane za niezgodne z prawem, mogą również dotyczyć kwestii zabezpieczeń kredytu. W umowach o kredyt frankowy zdarzały się sytuacje, w których banki nakładały na kredytobiorców obowiązek ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń, nieadekwatnych do wartości kredytu lub ich sytuacji finansowej. W wielu przypadkach Frankowicze byli zobowiązani do ustanawiania zabezpieczeń rażąco nieproporcjonalnych względem kwoty udzielonego kredytu – przykładem może być żądanie ustanowienia hipoteki na nieruchomości o znacznie wyższej wartości niż sam kredyt. Takie postanowienia uznawane są za klauzule abuzywne, ponieważ naruszają zasady uczciwości kontraktowej oraz równowagi stron umowy.
Czy wszystkie umowy frankowe oparte są o klauzule abuzywne?
Kancelaria frankowa Kałużyńska, Sokołowska i Wspólnicy oferująca pomoc Frankowiczom podkreśla, że większość umów o kredyt frankowy zawieranych na początku lat dwutysięcznych oparta była o klauzule abuzywne, które dziś umożliwiają kredytobiorcom walkę o unieważnienie umowy frankowej.
Umowy frankowe były często obarczone klauzulami, które naruszały prawa konsumentów. Klauzule dotyczące ustalania kursów walutowych, spreadów walutowych, zmiany oprocentowania czy zabezpieczeń kredytu stanowiły poważne źródło niepewności i ryzyka dla kredytobiorców. Wiele z tych postanowień można uznać za abuzywne, co daje konsumentom możliwość dochodzenia swoich praw w sądzie i walki o unieważnienie kredytu frankowego. Warto jednak mieć na uwadze, że sytuacja każdego kredytobiorcy jest inna i wymaga konsultacji z ekspertem od spraw frankowych.
Frankowiczu, jeżeli podejrzewasz, że w Twojej umowie o kredyt frankowy występują klauzule abuzywne, skontaktuj się z naszą kancelarią frankową, aby uzyskać bezpłatną i niezobowiązującą analizę umowy kredytowej. Sprawdź, czy masz szasnę na unieważnienie umowy frankowej i zwrot należnych świadczeń.
Redakcja: Kałużyńska, Sokołowska i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
