Kredyty frankowe od lat budzą kontrowersje i prowadzą do licznych sporów sądowych w Polsce. Kluczową rolę w rozstrzyganiu i rozliczaniu tych sporów odgrywają dwie teorie: teoria dwóch kondykcji i teoria salda. Najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego znacząco wpłynęło na praktykę sądową, przyjmując teorię dwóch kondykcji jako dominujące stanowisko. W tym artykule omówimy, czym jest teoria dwóch kondykcji i jakie ma znaczenie dla Kredytobiorców frankowych.
Jak rozliczyć się z bankiem po unieważnieniu umowy CHF? Teoria dwóch kondykcji
W przypadku zastosowania przez banki nieuczciwych warunków w umowie z konsumentem, sankcja może prowadzić do:
- całkowitej nieważności umowy,
- częściowej bezskuteczności umowy w zakresie nieuczciwych klauzul. W tym przypadku umowa dalej obowiązuje, jednak bez stosowania nieuczciwych zapisów względem konsumenta.
Gdy umowa kredytu frankowego staje się nieważna, pojawia się dylemat: czy strony powinny zwrócić całość otrzymanych świadczeń, które sobie wzajemnie świadczyły, czy tylko różnicę między kwotą otrzymaną a zwróconą? Teoria dwóch kondykcji zakłada, że każda ze stron zwraca całość świadczeń otrzymanych od drugiej strony, a każde roszczenie dotyczące zwrotu wzbogacenia rozpatrywane jest osobno i niezależnie od pozostałych. Wyrównanie między tymi roszczeniami możliwe jest tylko na podstawie przepisów o potrąceniu.
Na czym polega teoria dwóch kondykcji?
Jeśli po zawarciu umowy kredytowej obie strony spełniły swoje świadczenia wobec siebie nawzajem, to w przypadku stwierdzenia nieważności tej umowy każda z nich ma prawo do osobnego roszczenia o zwrot dokonanych świadczeń. Bank może żądać zwrotu przekazanej kwoty kredytu, podczas gdy Kredytobiorca ma prawo domagać się zwrotu świadczeń, które przekazał bankowi w ramach realizacji umowy kredytowej.
Podstawowe założenia teorii dwóch kondykcji:
- Odseparowanie roszczeń: Każde roszczenie o zwrot wzbogacenia traktowane jest odrębnie i niezależnie.
- Potrącenie: Wyrównanie między roszczeniami możliwe jest na podstawie zasad potrącenia. Strony muszą dokonać czynności w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu swoich roszczeń.
- Przewaga teorii: Teoria dwóch kondykcji ma tę zaletę, że nawet jeśli jedno ze świadczeń staje się niemożliwe do wykonania z winy dłużnika, a drugie jest wykonalne, to dłużnik nadal musi spełniać swoje zobowiązanie.
Jakie są konsekwencje zastosowania teorii dwóch kondykcji?
Stosowanie w polskim prawie teorii dwóch kondykcji jest potwierdzone i szeroko argumentowane przez orzecznictwo Sądu Najwyższego.Według tej koncepcji, sądy rozpatrują oddzielnie roszczenie banku i Kredytobiorcy. Frankowicz ma możliwość żądania od banku zwrotu świadczeń nawet, jeśli nie uregulował całej sumy kredytu, a także wraz z nadwyżkami, jeśli kredyt został spłacony. Z kolei bank powinien zwrócić Kredytobiorcy wszystkie otrzymane wpłaty tytułem spłaty kredytu oraz prowizje, marże, ubezpieczenia niskiego wkładu itp. Dzięki zastosowaniu teorii dwóch kondykcji, Kredytobiorcy mogą odzyskać nadpłacone środki. Bank z kolei może domagać się zwrotu całej udzielonej kwoty kredytu, ale bez odsetek i prowizji. Co istotne, każda ze stron ma prawo do zwrotu świadczeń, które przekazała drugiej stronie. Na przykład, jeśli Kredytobiorca wpłacił bankowi kwotę w ramach umowy, to bank jest zobowiązany zwrócić tę sumę, mimo że Kredytobiorca może być nadal winien kwotę kredytu.
Podsumowując, teoria dwóch kondykcji jest ważnym narzędziem w prawie cywilnym, szczególnie w kontekście wadliwych umów kredytowych. Umożliwia ona każdej ze stron domaganie się zwrotu oferowanych świadczeń w niezależny sposób. Chociaż teoria ta zapewnia równość roszczeń, wymaga od stron aktywnego działania w postaci składania oświadczeń o potrąceniu. Jest to rozwiązanie, które może chronić Kredytobiorców, ale również stawia przed nimi określone wyzwania. Dlatego tak ważnym jest, aby przed dokonaniem jakichkolwiek działań przed wdaniem się w spór z bankiem, skontaktować się z prawnikiem z kancelarii Kałużyńska i Wspólnicy z Poznania, który przeanalizuje sprawę i doradzi najlepszą drogę działania.
autor: Asystent Radcy Prawnego Agata Kalwara, Kałużyńska i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
